Cümlede anlam ilişkileri konu anlatımını sizler için daha önce gerçekleştirmiş ve anlamlarına göre cümle çeşitlerinden söz etmiştik. Şimdi ise sizler için, cümlede anlam ilişkileri ile ilgili daha fazla bilgi aktarımında bulunacağız. Anlamlarına göre cümle çeşitlerinin sayısını çoğaltarak, özellikle sınavlarda karşınıza çıkabilme ihtimali bulunan sorulara yönelik bilgilerin aktarımını gerçekleştireceğiz.

Cümlede Anlam İlişkileri Konu Anlatımı

■ Karşılaştırmalı Cümleler: Karşılaştırmalı cümleler, farklı varlıkların birbiri ile ya da aynı varlıkları kendi içerisinde ortak ve farklı yönleri ile ele alan cümleler olarak tanımlanabilmektedir. Ki, en, daha, kadar, göre… gibi kelimeleri içerisinde barındıran cümleler genellikle karşılaştırmalı cümlelerdir. Örnek vermek istersek.
• Annem kadar iyi yemek yapamıyorum
• Kardeşine göre daha çalışkan
• En iyisi o

■ Üslup – İçerik Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri konu anlatımı kapsamında karşımıza en çok çıkan sorular arasında yer alan üslup – içerik cümleleri, paragraf sorularında bize daha çok sunulmaktadır. İçerik, bir sanat eserinin konusudur. Bir sanatçının ya da sanat eserinin anlatım özelliği ve dili ise üslubu oluşturmaktadır. Yazar nasıl anlatmış sorusunun yanıtı bizlere üslup; neyi anlatmış sorusunun yanıtı ise içerik ile ilgili bilgi verir.

■ Doğrudan Anlatım Cümleleri: Bir kişinin söylediklerini, değiştirmeden aktaran cümlelere doğrudan anlatım cümleleri denilmektedir.
■ Hasta olduğum için izin aldım dedi.

■ Dolaylı Anlatım Cümleleri: Bir kişinin söylediklerini değiştirerek, araya başka kişilerin de girdiğini belirten cümlelere dolaylı anlatım cümleleri adı verilmektedir.
• Hasta olduğu için izin aldığını söylemişti.

Olumlu Olumsuz Cümleler: Yükleminde değil, yok, mez, me… gibi ekler bulunmayan; olumsuz bir yargının bulunmadığı cümlelere olumlu cümleler adı verilmektedir.
• Kerimcan yemek yiyor

Yükleminde siz, mez, me, yok, değil… gibi ek ve kelimelerin bulunduğu olumsuz yargı belirten cümlelere olumsuz cümleler adı verilmektedir.
• Öğretmen bugün gelmeyecek.

Bir de biçim olarak olumlu; ama anlam bakımından olumsuz cümleler bulunmaktadır. Bu cümleler, yükleminde olumsuz eki bulundurmasalar da anlam bakımından olumsuzdurlar ve yargının gerçekleşmeyeceğini belirtirler.
• Gelmeyeceğini nasıl anlatacağım

Bunun tersi ise biçimce olumsuz ama anlamca olumlu cümlelerdir. Bu cümlelerin yüklemlerinde olumsuzluk eki vardır; ama anlam bakımından olumlu cümlelerdir.
• Şoför uykusuz değil

■ Öneri Cümleleri: Öncelikle bir sorunun varlığını, sonrasında da çözümüne ilişkin öneri ve görüşleri bir başkasına anlatan cümlelere, anlamlarına göre cümle çeşitleri arasında yer alan öneri cümleleri adı verilmektedir.
• Başarılı olmak için ödevlerini de mutlaka yapmalısın.

Varsayım Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri arasında yer alan varsayım cümlelerine göre, bir durum gerçekte yoktur; ama ir anlığına olduğu var sayılarak yorumlar yapılır. İçerisinde kabul edelim, var sayalım, farzedelim… gibi kelimeler bulunduran cümlelere varsayım cümleleri adı verilmektedir.
• Sınavı kazandığımı farzedelim.

■ Olasılık Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri konu anlatımı içerisinde yer alan olasılık cümleleri, bir durumun olabilirliğini anlatan cümlelerdir. İçerisinde gibi, herhalde, muhtemelen, sanırım… gibi kelimeleri bulunduran cümleler olasılık cümleleridir.
• Başaracak gibiyim.

■ Tanım Cümleleri: Bir varlığın veya kavramın ayırtedici özellikleri ile birlikte tanımlandığı cümlelere tanım cümleleri adı verilmektedir. Bir cümleye, nedir sorusunu sorduğunuzda yanıt alabiliyorsanız, o cümlenin tanım cümlesi olduğunu söyleyebiliriz.
• Teyze anne yarısıdır.

■ Eleştiri Cümleleri: Bir konunun, kişi ya da eserin hem olumlu; hem de olumsuz yönlerini ortaya koyan cümlelere eleştiri cümleleri adı verilmektedir.
• Filmde özellikle efektlere çok dikkat edilmiş.

■ Küçümseme – Anımsama Cümleleri: Sayılamayan ya da ölçülemeyen bir varlığın değerini küçümsemek, hor görmek gibi bir izlenim yaratan cümlelere küçümseme – azımsama cümleleri adı verilmektedir.
• Sen şimdi 1 saat canlı yayın yapınca kameraman mı oldun

■ Yakınma Cümleleri: Bir durum ya da olaydan şikayet eden cümlelere genel olarak yakınma cümleleri adı verilmektedir.
• Havaların sıcağı çekilmez oldu.

■ Sitem Cümleleri: Anlamlarına göre cümle çeşitleri arasında yer alan sitem cümleleri, bir kişinin, karşısındaki kişiye kırıldığını ifade eden cümlelerdir.
• Ne arıyor ne soruyorsun…

■ Hayıflanma Cümleleri: Kişinin bir durum dolayısı ile kendi kendine kızması, kendini eleştirmesini anlatan cümlelere hayıflanma cümleleri adı verilmektedir.
• Sana verdiğim değerlere yazıklar olsun.

■ Kanıksama Cümleleri: Bir duruma alışmak, o durumu kabullenmek ya da benimsemenin anlatıldığı cümlelerdir.
• Alıştık artık onun bu hallerine

■ Yadsıma Cümleleri: Bir durumu inkar eden cümlelere yadsıma cümleleri adı verilmektedir.
• Gerçekten ben mi yaptım bütün bunları?

■ Gerçekleşmemiş Beklenti Cümleleri: Bir beklentinin hala gerçekleşmediğini dile getiren cümlelere gerçekleşmemiş beklenti cümleleri adı verilmektedir.
• Ben yapar sanmıştım ama…

■ Aşamalı Durum Cümleleri: Bir halden diğer bir hale aşamalı şekilde geçildiğini anlatan cümlelere aşamalı durum cümleleri adı verilmektedir.
• Günden güne daha çok zayıflıyorsun.

■ Ön Yargı Cümleleri. Cümlede anlam ilişkileri konu anlatımının son alt başlığı ön yargı cümleleridir. Gerçekleşmemiş bir durumun gerçekleşeceğini ifade eden cümlelerdir.
• Sınavı kazanacak