Atasözleri ve deyimlerle ilgili sorulardan söz edeceğimiz ilerleyen bölümlerde, atasözü ve deyimler arasındaki farklardan söz edeceğiz. Atasözü ve deyimler arasındaki farklar nelerdir, atasözleri ve deyimler arasındaki farklılıklar nelerdir sorularının yanıtlarını bulabileceksiniz.Bilgileri sizlere, örneklerle ve karşılaştırmalı olarak aktaracağımız için aklınızda soru işareti kalmadan, konuyu net şekilde algılayabileceksiniz.

Atasözleri Ve Deyimler Arasındaki Farklılıklar Nelerdir?

■ Atasözleri cümle şeklindedir ve kesin yargı içermektedir. Deyimler ise söz öbekleridir ve en az iki sözcükten oluşmaktadırlar.
İyi insan lafının üstüne gelir. Bu bir atasözü, aynı zamanda bir cümledir ve bir yargı içermektedir.
Dili uzun. Cümle değil söz öbeğidir. Aynı zamanda bir deyimdir.

■ Atasözleri, yol göstermek, nasihat ve ders vermek amacı ile kullanılır. Deyimler ise bir şeyin anlatılırken daha ilginç hale gelmesi için kullanılmaktadır.

■ Anlamı genel olan atasözleri herkes için her zaman geçerlidir. Deyimlerin ise anlamı özeldir. Herkes için geçerli değildir. Belirli bir durumu güçlü şekilde anlatılmak için kullanılmaktadır. Atasözü ve deyimler arasındaki farklar için bu maddeyi örneklendirecek olursak:
Bir elin nesi var iki elin sesi var. Bir atasözüdür ve herkes için geçerliliği vardır.
Akıl sır erdirememek. Şaşkınlık ifade eden durumlarda kullanılan bir deyimdir.

■ Atasözü ve deyimler arasındaki farklar nelerdir sorusunun yanıtlarından bir diğeri de, atasözlerinin değiştirilemeyen kalıplaşmış cümleler olduğudur. Deyimler de kalıplaşmış sözlerdir; ancak deyimlerde sözcüklerin arasına farklı sözcükler girebilir; kişi, zaman, yer ekleri kullanılabilir. Örnek vermek istersek:
Su akar yolunu bulur. Bir atasözüdür ve sözcüklerin arasına bir kelimenin girme ihtimali yoktur.
Bugünlerde canım çok sıkıldı. Canım sıkıldı söz öbeği deyimdir; ancak değişikliğe uğramıştır.

■ Atasözleri ve deyimlerle ilgili sorularda bu madde bir püf noktası, bir hazine niteliğindedir. Atasözleri öğüt vermek ve yol göstermek amacı ile kullanılmaları dolayısı ile emir kipinde kullanılırlar ya da geniş zaman eki alırlar. Deyimlerde ise kip ya da zaman zorunluluğu yoktur; hatta bazı deyimlerde herhangi bir yargı da yoktur.
Üzüm üzüme baka baka kararır. Bir atasözüdür ve geniş zaman ile çekimlenmiştir.
Kara kuru. Bir deyimdir. Ancak herhangi bir yargı içeriği yoktur. Zaman da yoktur.

■ Atasözleri topluma hitap etmektedir. Komşu komşunun külüne muhtaç. Bu atasözünde tüm topluma hitap eden bir mesaj bulunmaktadır.

■ Deyimlerin bazılarında yarım yargı söz konusudur. Bazı deyimler ise atasözleri gibi tam yargı içerirler.
Kulağına çalınmak. Yarım yargılı bir atasözüdür.
Atı alan Üsküdar’ı geçti ise tam yargılı, hatta cümle şeklnde bir deyimdir.

Atasözleri ve deyimlerle ilgili sorular içerisinde karıştırılmaması gereken bir nokta da şudur: Cümle biçiminde deyimler bulunmaktadır. Biraz önce örneğini vermiş olduğumuz, tam yargılı, atı alan Üsküdar’ı geçti deyiminde olduğu gibi. Peki bunun deyim olduğunu nasıl anlarız? Di’li geçmiş zamana yönelik bir deyimdir. Atasözleri, biraz önce de belirttiğimiz gibi geniş zamanlı olmalıdır.

KPSS içerisinde atasözleri ve deyimler ile ilgili sorular çok sık karşımıza çıkmaktadır. Bu sorulardan bazıları da, gerek atasözleri, gerek deyimlerin gerçek mi yoksa mecaz anlamda mı kullanıldığına yönelik olmaktadır. Bazı atasözleri ve deyimler de hem gerçek anlam; hem de mecaz anlam içermektedir. Örneklerle anlamları da pekiştirelim:
Üzüm üzüme baka baka kararır. Mecaz anlamlı bir atasözüdür.
Erken kalkan yol alır. Gerçek anlamlı bir atasözüdür.
Damlaya damlaya göl olur. Hem gerçek anlam; hem de mecaz anlam içermektedir.

Atasözleri ve deyimlerle ilgili sorular anlatım bozuklukları başlığı altında da çok çıkmaktadır. Kalıplaşmış söz öbekleri olan ve değiştirilemeyen atasözlerinde sözcüklerin yerleri değiştirilirse, sözcükler eş anlamlıları ile kullanılırsa ya da yanlış yerlerde atasözleri ya da deyimler kullanılırsa anlatım bozuklukları söz konusu olmaktadır. Bir deyimin aynı cümle içerisinde, anlamı ile birlikte verilmesi anlatım bozukluğu değildir.
O gelir seninle ne ekersen elinle. Anlatım bozukluğu vardır. Doğru kullanımı: Ne ekersen elinle o gelir seninle şeklindedir.