Üflemeli Çalgılar Ve Özellikleri Çalgı Aletleri Nelerdir?

Üflemeli çalgılar ve özellikleri genellikle müzik dersi ile arası iyi olmayan öğrencilere yapılan sözlülerde sorulmaktadır. Bununla birlikte Milyoner gibi bilgi yarışmalarında da bu çalgılar ile ilgili sorular karşımıza çıkabilmekte ve hatta akıl karıştıran nitelik de taşımaktadır.

Üflemeli çalgılar ve özellikleri araştırması yapıldığında her bir çalgının özelliklerinin teker teker değerlendirilmesi daha doğru olacaktır. Çünkü bazı çalgılar üflemeli olsalar dahi farklı özellik gösterebilirler. Bununla birlikte ismi farklı ama özellikleri benzer çalgılar da vardır. Bahsettiğimiz özellikler hakkında bilgi sahibi olursanız,sorular konusunda sıkıntı yaşamazsınız.

Üflemeli Çalgılar Ve Özellikleri

Üflemeli çalgılar ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olurken çalgıları tek tek ele almanız gerektiğini belirtmiştik. O halde hemen bu gerekliliği yerine getirelim:

Üflemeli Çalgılar Ve Özellikleri

Zurna: Üflemeli çalgılar arasında en bilinen ve sık kullanılanlardan bir tanesi olan zurna, sesinin gürlüğü nedeni ile farklı sebeplerle, farklı ortamlarda kullanılmaktadır. Açık alanlarda, köy düğünlerinde… tercih edilen zurna, daha çok davul ile birlikte kullanılır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde mehter takımının kullanmış olduğu birincil çalgı zurnadır.

Orta oyunlarında da zurna kullanımı gerçekleştirilir. Halk müziğinde zurna kullanımı ile karşılaşılmaktadır. Zurnada iki oktav ses aralığı ve sekiz perde bulunmaktadır. Uzunluğu 30 – 60 santim arasında değişmektedir. Perdeler arasındaki mesafe zaten kısa olup, sonraki kısım ise huni şeklinde genişlemektedir.

Kalak adı verilen bu kısmın haricinde, nefesin üflendiği kısımda, kamış takılan bir mil bulunmaktadır. Bu mile metem adı verilmektedir. Bununla birlikte, metem üzerine geçirilen, nefes almayı kolaylaştıran parçaya da avurtluk ismi verilir. Zurnanın kesintisiz çalınabilmesi adına, ağızda biriken nefes kamıştan üflenir. Bu sırada da burundan nefes alma tekniği kullanılır.

Ceviz, şimşir, kayısı, erik ağacı… gibi ağaçlar kullanılarak yapılan ve farklı boyutlarda bulunan zurnanın üç farklı çeşidi bulunmaktadır. Cura zurna, orta kaba zurna ve kaba zurna, zurna çeşitleri olarak belirtilmekte olup, biraz önce belirttiğimiz kalak kısmında da yedi farklı delik bulunduğunu belirtmeden, üflemeli çalgılar ve özellikleri arasında zurnadan söz etmeyi bitirmemeliyiz.

Söz konusu kalak üzerindeki delikler, zurnayı çalan kişinin bulmuş ve beğenmiş olduğu farklı ses özelliklerine göre, üzerleri balmumu ile kapatılan deliklerdir.

Üflemeli Çalgılar Nelerdir Ve Özellikleri

Üflemeli çalgılar nelerdir ve özellikleri konusunda zurnadan sonra diğer üflemeli çalgıları da haklarındaki bilgilerle birlikte şu şekilde sınıflandırabiliriz:

Kaval: Üflemeli çalgılar arasında yer alan kaval, çoban çalgısı olarak bilinmekte olsa ve koyun sürüsünü istediği gibi yönlendirmek adına çobanlar tarafından kullanıldığına inanılsa da günümüzde halk müziğinde sık kullanılan çalgılardan biridir. Hatta solo çalgı olarak da kullanılabildiğini belirtmek gerekir.

Kullanıldığı yerlerde ses özelliğini koruyabilen kaval, 2.5 – 3 oktav ses aralığında bulunmaktadır. Genellikle erik ağacından yapılan kaval, sekiz perdeden oluşmakta olup, alt kısmında şeytan deliği ve Hazreti adı verilen dört delik daha bulunmaktadır. Belirli standartlara göre üretimi gerçekleştirilmeyen üflemeli çalgılar arasındaki kavbalın, 30 – 80 santim aralığında boyutları bulunduğunu söyleyebiliriz.

Çapı ise 1.5 santim civarındadır. Dilli kaval ve dilsiz kaval, kaval çeşitleri arasında yer alan iki farklı alternatif olarak belirtilmektedir.

Çığırtma: Üflemeli çalgılar nelerdir ve özellikleri konusunda sıradaki çalgı çığırtmadır. Kartalın kanat kemiğinden yapılan ve çobanlar tarafından sık kullanılan çığırtma, günümüzde unutulmaya yüz tutmuş üflemeli çalgılar arasında yer almaktadır. 15 – 30 santim arasında değişen bir uzunluğu bulunan çığırtmanın yedi perdesi bulunmaktadır.

Mey: Azerbeycan’da balaban adı ile de anılan mey, kıskaç, kamış, ana gövde olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Kıskaç kamışın ucuna takılır ve yukarı aşağı itilerek ortalama bir perdelik ses değişimi sağlanabilir. Meyde sekiz perde bulunmaktadır. Ana mey, orta mey, cura mey ismi verilen üç farklı mey çeşidi bulunmaktadır. Erik, ceviz ve gürgen ağacından yapılan meyler bulunmaktadır.

Üflemeli Çalgı Aletleri Ve Özellikleri

Üflemeli çalgı aletleri ve özellikleri arasında yer alan diğer isimler ise şu şekildedir:

Tulum: Gayba adı ile de anılan tulum, daha çok oğlak ve kuzu derisinden yapılmaktadır. Ağızlık, nav ve deri olmak üzere üç kısımdan oluşur. Ağızlık kısmından deri kısmına hava gönderilir ve deri kısmına koltuk altı ile bastırılarak buradaki havanın, dillik ve analık olmak üzere iki kısmı bulunan nav kısmına gönderilmesi sağlanır. Trakya, Doğu ve Kuzey Anadolu ile Kars, Rize, Trabzon, Erzurum… gibi bölgelerde kullanımı gerçekleşmektedir.

Sipsi: Ege bölgesinde yaygın olarak kullanılmakta olan sipsinin altı perdesi bulunmaktadır. Kamış, ağaç ve kemikten yapılmakta olan çeşitleri bulunsa da daha yaygın olarak kamış kullanılmaktadır.

Çifte: Demli kamış ve demsiz kamış olmak üzere iki farklı çeşidi bulunan çiftede yanyana iki tane kamış boru bulunur. Demli çiftenin kamış borularından biri perdesiz iken, demsiz çiftede melodi perdeleri bulunmaktadır. Çifte ülkemizde farklı isimlerle de anılmaktadır.

Üflemeli çalgı aletleri ve özellikleri ile üflemeli çalgılar ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olmaya, BilgiBilgi içerisindeki farklı sayfalar aracılığı ile de çalışabilirsiniz.