Türkiyenin matematik konumunu sizlere daha önce de belirtmiştik. 36 – 42 derece Kuzey paralelleri ile 26 – 45 derece Doğu meridyenleri arasında yer alan Türkiyenin matematik konumunun sonuçlarını ve Türkiyenin matematik konumunun etkilerini de burada, ilerleyen bölümlerde sizlerle paylaşmaya çalışacağız. Türkiyenin matematik konumuna baktığımızda, Kuzey Yarım Kürenin orta kuşağında, Yengeç dönencesinin kuzeyinde bulunan ülkemiz için, Türkiyenin matematik konumunun etkilerini hemen gözden geçirmeye başlayalım.

Türkiyenin Matematik Konumunun Sonuçları

Türkiyenin matematik konumuna baktığımızda, ülkemiz Kuzey Yarım Kürede bulunmaktadır. Bunun etkileri ise şu şekildedir:

■ Hava sıcaklığı, Kuzey ve Güneyden gelen hava kütleleri ile artar; ya da azalır. Kuzey’den gelen hava kütleleri ile düşen sıcaklık, Güney’den gelen hava kütleleri ile artmaktadır.
■ Ülkemizde deniz turizmi yapılmakta, yurtdışından ve yurtiçinden de misafirler, özellikle yaz aylarında Güney sahillerine akın etmektedir. Deniz turizmi, Güney sahillerinde, Kuzey sahillerine göre sene içerisinde daha uzun süre devam etmektedir.
■ Yaz aylarını Haziran, Temmuz, Ağustos; kış aylarını da Aralık, Ocak, Şubat olarak bilmekteyiz. Bu durum, Türkiyenin matematik konumunun etkileri arasında yer alan, Kuzey Yarım Küre’de olmamızdan ileri gelmektedir.
■ Bir dağın güneye ve kuzeye bakan yamaçları varsa, güneye bakan yamaçların, kuzeye bakan yamaçlara göre daha sıcak olduğunu söyleyebiliriz. Bunun etkisi olarak da tarım üst sınırı, kalıcı kar sınırı ve orman üst sınırı, güneye bakan yamaçlarda daha yüksektir.
■ Türkiyenin matematik konumuna göre, Kuzeyden Güneye gidildikçe, meridyenler arası mesafeler azalmaya başlar. Bununla birlikte, yine kuzeyden güneye gidildikçe, gece – gündüz arası zaman farkı azalır.
■ Ekinoks adı verilen gece ve gündüz süresinin eşitliği, Türkiyenin matematik konumunun sonuçları arasında yer almamaktadır. Ekinoks tarihleri, 21 Mart ve 23 Eylül olmak üzere, dünyanın her yerinde aynıdır. Yani bu tarihlerde, her yerde gece ve gündüz süreleri eşittir.
■ Dünyanın, 23 derece 27 dakikalık bir eksen eğikliği bulunmaktadır. Buna bağlı olarak, Türkiye’de 21 Haziran’da en uzun gündüz süresi yaşanır. Gölge boylarının en kısa olduğu gün de 21 Haziran’dır. 21 Aralık’ta en uzun gece yaşanır. Gölge boylarının en uzun olduğu tarih 21 Aralık’tır.
■ Türkiyenin matematik konumunun etkileri arasında, güneş ışınlarının geliş açısının da Güneyden Kuzeye doğru gidildikçe azaldığını görürüz. Buna bağlı olarak sıcaklık, Güneyde, Türkiye’nin kuzeyine göre daha düşüktür. Denizlerdeki tuzluluk oranı kuzeyde daha azdır. Çünkü buharlaşma daha azdır. Kalıcı kar üst sınırı Kuzeye gidildikçe artar. Güneyde ise orman ve tarım üst sınırı daha fazladır.
■ Türkiyenin matematik konumu gereği, Güneyden Kuzeye gidildikçe, dünyanın çizgisel hızı azalır.
■ Güneşin doğuşu ve batışı, Kuzey’de, Güney’e göre daha uzun sürmektedir.
■ Yer çekimi, Kuzey bölgelerde, Güney bölgelere göre daha fazladır.

Türkiyenin matematik konumunun sonuçları, sadece Kuzey yarım kürede bulunmasına bağlı olarak değil; aynı zamanda, Kuzey Yarım Kürenin orta kuşağında bulunmasına göre de değişiklik gösterir. Buna göre Türkiyenin matematik konumunun etkileri şu şekildedir:

■ Türkiyenin matematik konumuna bağlı olarak bir yıl içerisinde dört mevsim de belirgin şekilde yaşanır.
■ Türkiye genel olarak Akdeniz iklimini yaşamaktadır ve bu durum da orta kuşakta bulunmanın etkisidir.
■ Türkiye, Batı rüzgarları kuşağında yer almaktadır.
■ Farklı karakterdeki hava kütleleri orta kuşaktan sıklıkla geçmektedir. Buna bağlı olarak da cephesel yağışlar Türkiye’de görülür.
■ Kalıcı kar sınırı genellikle, 2.500 – 3.000 metreden yüksektir.

Türkiyenin matematik konumu gereği Yengeç dönencesinin Kuzeyinde yer aldığını belirtmiştik. Bu durumun da bazı etkileri bulunmaktadır.

■ Türkiye’de güneş ışınları hiç bir zaman dik açı ile alınamaz. Bu nedenle, hiç bir zaman, hiç bir cismin gölge boyu 0 olmaz.
■ Öğle vakitlerinde, cisimlerin gölge boyları hep Kuzeydedir.

Türkiyenin matematik konumunun, 26 – 45 derece Doğu meridyenleri arasında yer aldığını belirtmiştik. Buna göre, Türkiyenin matematik konumunun sonuçları şu şekildedir:

■ Her ne kadar, son dönemde Türkiye, üçüncü saat diliminde sınırlandırılmış olmasa da, üçüncü saat dilimi ile birlikte ikinci saat diliminde de yer almaktadır.
■ Türkiye, başlangıç meridyeni olan Greenwich’in doğusunda yer almaktadır.
■ Türkiyenin matematik konumuna bağlı olarak, Doğu – Batı arası zaman farkı 76 dakikadır.